Tarihi Baştan Yazan Salgınlar
Tarihte birçok nedenden ötürü can kayıpları yaşanmıştır. Bu kayıplara sebep olanların başında salgın hastalıklar gelir. Bir anda ortaya çıkıp dünyayı kasıp kavuran bu salgınların nasıl başladığını, o döneme etkisini ve en önemlisi bizden alıp götürdüklerini gelin birlikte görelim.
Veba; tarihin en korkunç hastalıkların başında gelen, kara ölüm olarak bilinen milyonlarca insanın yok olmasına neden olan salgın. Veba fare konaklı, bakteriyel bir hastalıktır. Yüzyıllarca insanlığı etkisi altına almış , dünya nüfusunun %3 ‘ nün ölümüne sebep olmuştur. Veba ilk olarak Mısır ‘ da görülmüş, 542 yılı Nisan ayı Roma İmparatoru Jüstinyen zamanında İstanbul’ da tekrardan başlamıştır. Bütün dünyaya yayılarak, toplam üç yüz yıl sürmüş, tüm dünyada etkisini bırakmıştır.
O dönemde Mısır ‘ dan gelen gemilerde bulunan buğday çuvallarının içinde görülen farelerden diğer canlılara geçtiği söylenirmiş. Vebalı fareler üzerinde yaşayan pireler; farenin kanını emdikten sonra insanları ısırır, bu yolla hastalığı insanlara bulaştırırmış. Salgında karşılaşılan tablo o kadar tüyler ürperticiymiş ki , ölenlerin cesetlerini gömecek kimse olmadığından ölüler sokaklarda kalır çürümeye başlarmış.
Kara Ölümle , Avrupa’ nın ekonomik, sosyal ve demografik yapısında önemli ölçüde değişikler meydana gelmiş. Salgında verilen kayıplar beklenilenin aksine oldukça fazlaymış. Bu yüzden kurtulanların köle olmak yerine normal insan olarak yaşamasının gerektiğine karar verilmiş . Bu sonuç, hem nüfus artışa hem de köleliğin kalkmasına önayak olmuş. En önemlisi, salgından en çok zarar almış ülkelerin ilerleyen zamanlarda dünya devi olmalarını ve sağlık alanında yeni teknolojilerin ortaya çıkmasını sağlamıştır .
Uzak Doğu ‘ dan gelen ölüm olarak bilinen kolera, Dünya Sağlık Örgütü kaynaklarında unutulmuş salgın olarak adlandırılır. 1800’ lerin başından itibaren dünya, farklı zamanlarda olmak üzere 6 tane kolera salgını yaşamış. Bu nedenle, tüm dünyayı yok olma tehlikesi ile karşılaştıran salgınlardan biri haline gelmiş. İlk kolera salgını Hindistan’ ın Jessore şehrinde başlamış, bölgenin büyük bir kısmına yayıldıktan sonra komşu bölgelere sıçramış.
Milyonlarca insanın ölümüne sebep olan yedi büyük kolera salgınının ilki olan bu salgında, çoğu insan karşılaşılan tehlikenin boyutu konusunda fikir ayrılıkları yaşamış. John Snow adında bir doktor, yayılmasının nasıl önleneceği hakkında bazı varsayımlar öne atmış. Bu yüzden 1854 yılında Londra’nın Soho mahallesinde bulunan su pompasının kaynağını izole ederek ilk salgını durdurmayı başarmış. 19. ve 20. yüzyıllarda en fazla ölüme sebep olan hastalıkların başında gelen kolera, yedinci salgın olarak günümüzde hala devam etmektedir. Koleranın her yıl 1.3 milyon ile 4 milyon kişiye bulaştığı ve yıllık ölümlerin 21.000 ile 143.000 arasında değiştiği sağlık kuruluşları tarafından bildirilmektedir.
İnfluenza ya da İspanyol gribi , tüm zamanların en korkunç pandemilerinden biridir. Hastalığa İspanyol gribi denmesinin sebebi, İspanyol basınının griple ilgili haberleri sansürsüz yayınlamasıdır. 1918-1920 yılları arasında baş gösteren, 18 ay içinde yaklaşık 50-100 milyon insanın ölümüne sebep olan hastalıktır. Salgınla mücadele ederken birçok zorlukla karşılaşılmış, hastaneler tıklım tıklım olduğu için parası olan Amerikalı vatandaşlar doktora rüşvet vererek hastaneye yatıyor, tedavi oluyorlarmış.
Birinci Dünya Savaşı’ nın sonunda başlayan tüm dünyada yankı uyandıran İspanyol gribinin, dört yıl süren savaşın bitmesinde etkin rol oynadığı söylenmektedir. İlerleyen yıllarda, salgının nasıl ortaya çıktığı, önleyebilmek için neler yapılması gerektiğine dair yapılan araştırmalarla halk sağlığında önemli adımlar atılmış, benzeri salgınlarla karşılaşıldığında daha iyi ilerleme sağlanmıştır.
Avrupalılar Amerika ‘ ya ilk geldiklerinde bir dizi hastalığı beraberlerinde getirmiştir. Gelen hastalıklardan biri enfekte olmuş, dünya nüfusunun yaklaşık % 30’ unu öldüren bulaşıcı çicek hastalığıdır. Bu yüzden, Amerika kıtasının 15. yüzyılda sömürge haline getirilmesi birçok insanın ölümüne sebep olmuştur. Amerikalıların % 90 ‘ ına karşılık gelen, yaklaşık 20 milyon can kaybı yaşanmıştır. Salgına bağlı olarak Avrupalılar yeni boşalan alanları kolay kolonize etmiş, hızlı bir şekilde yerleşimlerini sağlamıştır.
Su çiçeği Avrupa’ nın üçte birini yok ederken Amerikalı yerlilerin ilaç yetersizliğinden dolayı nüfuslarının %90 ‘ nının ölümüne neden olmuştur. Dünyada ortaya çıkan salgınlardan en fazla can kaybına sebep olan, çiçek hastalığıdır. Tüm bu salgınlardan yola çıkarak, geçmişten günümüze kadar süregelen salgınlardan ders çıkarmalıyız. En önemlisi, günümüzde tehlikeli bir şekilde etkinliğini hala devam ettiren Covid-19 salgınına karşı gerekli önlemleri almalıyız.
Kaynakça:
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-51970490https://arkeofili.com/insanlik-tarihinin-seyrini-degistiren-11-salgin-hastalik/4
https://yedikita.com.tr/insanligin-korkulu-ruyasi-salgin-hastaliklar/