Yıllık Ücretli İznin Kullanımı

1. Yıllık ücretli izin nedir? 

İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçiler yıllık izne hak kazanmaktadırlar. Örneğin 03.02.2022 tarihinde 2 aylık deneme süresi ile işe başlayan işçinin yıllık ücretli izne hak kazanma tarihi 04.02.2023’tür.

2. Yıllık ücretli izin nasıl hesaplanır? 

4857 sayılı İş Kanun’una göre işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, 

• 1 yıldan 5 yıla kadar (beş yıl dahil) kıdemi olanlara 14 gün, 
• 5 yıldan fazla 15 yıldan az kıdemi olanlara 20 gün,
• 15 yıl (dahil) ve daha fazla kıdemi olanlara 26 günden, az olamaz. 
• Yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir.

2. Yıllık izin kullanımında işgünü esası nedir? 

Mazeret izinlerinin aksine yıllık ücretli izin gün sayısı belirlenirken, iş günü esas alınmaktadır. Yürürlükte olan İş Kanunu’nun 56. maddesine göre izin sürelerine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmamakla birlikte bu günler izin süresine eklenmelidir. Böylece 53. maddedeki “gün” olarak ifade edilen izin sürelerinin aslında “iş günü” olarak düzenlendiği yorumu ortaya çıkmaktadır. İzin günlerinde iş sözleşmesinde yazılı olan haftalık tatil günü de yıllık izin süresinden düşülmelidir. Örneğin 2 yıllık kıdemi olan ve haftanın 6 günü çalışan işçiye 2 haftalık izin verildiğinde, işçi 12 günlük yıllık izin kullanmış sayılmaktadır. 

3. Cumartesi günleri yıllık izin süresine dahil edilir mi?

İş Kanunu’nda cumartesi gününün yıllık izin süresine dahil edileceğine ilişkin açık bir düzenleme olmadığı için bu konu pek çok farklı yoruma ve kafa karışıklığına sebep olmaktadır. Kanunca düzenleme olmamasının yanında Yargıtay Kararı ile bu konu şu şekilde açıklanmaktadır; ‘’4857 sayılı İş Kanunu’nun 46 ve 63. maddelerine göre hafta tatili, haftalık 45 saatlik çalışmadan sonraki 24 saatlik bir gündür. Bu nedenle aksi yazılı bir biçimde işçiye beyan edilmediyse kural olarak cumartesi günleri işgünüdür. Bu yüzden cumartesi gününün iş sözleşmesiyle tatil günü (akdi tatil) olarak kararlaştırılmadığı sürece yıllık izin hesabından düşüleceğine karar verilmiştir.’’Örneğin cumartesi günü çalışılmayan işyerinde çalışan bir işçinin yıllık izin süresi hesaplanırken öncelikli olarak iş sözleşmesi dikkate alınmalıdır. Eğer sözleşmede cumartesi gününün tatil günü olduğuna ilişkin bir açıklama var ise bu süre yıllık ücretli izinden düşülecektir. 

4. İşçi iznini dilediği zaman kullanabilir mi?

İşçi dilediği zaman izin kullanamaz. İş Kanunu uyarınca hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirmek zorundadır.

5. Yıllık izin süreleri açısından özel olarak korunanlar var mıdır?

• 18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük olan işçiler özel olarak korunmaktadırlar. 18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük olan işçilere verilecek yıllık izin süreleri 20 günden az olamaz. Bu düzenleme asgari sınırı belirlediği için işyerindeki kıdemi 15 yılın üzerinde olan 50 yaşın üzerindeki işçiler yine kanununa uygun olarak 26 gün yıllık ücretli izin kullanacaktır.
• Yıllık ücretli izinleri iş yerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam 4 güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır.
• İşveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde İş Kanununun 17. maddesinde belirtilen bildirim süresi ile 27. maddesi gereğince işçiye verilmesi zorunlu yeni iş arama izinleri, yıllık ücretli izin süreleri ile iç içe girememektedir.

6. Yıllık izin süresince çalışma yapılabilir mi?

İş Kanunu’nun 58. maddesi gereği, yıllık izin süresince bir çalışma yapılamaz. Yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir. Burada esas olan işçinin bu izin sürelerince dinlenmesidir.

7. Kullanılmayan yıllık izinlerin zamanaşımı süresi nedir?

• Kanununda, hak edilen yıllık izinlerin, izleyen dönemin sonuna kadar kullandırılması esastır. Ancak uygulamada çeşitli sebeplerle, çalışanların yıllık izinlerinin biriktiği görülmektedir.
• Kullanılmayan yılık izinler iş sözleşmesi devam ettiği süre boyunca yanmaz. İş sözleşmesine böyle bir hüküm konulsa da, izinlerin kullanılmasını işçi tek başına belirleyemediği kullanılmayan yıllık izinlerin bir sonraki döneme devrolduğu yorumu ortaya çıkmaktadır. 
• İş sözleşmesinin son bulmasıyla birlikte kullanılmayan yıllık izinler para alacağına dönüşmekte ve iş sözleşmesinin son bulduğu tarihten itibaren 5 yıllık zamanaşımı süresi ile korunmaktadır.
• Yıllık izin ücretine ilişkin zamanaşımı süresinin hem 5 yıl hem de 10 yıl olduğuna dair tartışmaların sebebi ise Türk Borçlar Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 01.07.2012 tarihinden önce yapılan fesihlerde yıllık izin ücreti zamanaşımı süresi fesih tarihinden itibaren 5 yıl olmasıdır.
• Feshin 01.07.2012 tarihinden sonra yapılması durumunda 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na gör zamanaşımı süresi 10 yıl olarak kabul edilmiştir.  Sonuç olarak;

8. Yıllık ücretli izin yarım gün olarak kullanılabilir mi? Yarım günlük yıllık izin hakkının olup olmadığı mevzuatta belirlenmemiştir. İşçi ile işveren arasında mutabakatın sağlanması koşuluyla özellikle dini bayramlar öncesi arife günlerine ilişkin yarım günlük çalışma süresi yıllık izne dönüştürülebilir. Sonuç olarak kanuni açıdan herhangi bir kısıtlama olmadığı için işçilerin talebi karşısında yarım günlük yıllık izin kullanmaları mümkün olabilir.

9. Yıllık iznin kullanıldığına dair ispat yükü kime aittir?

Yıllık izinlerin kullandırıldığına dair yükümlülük işverene aittir. Bu durum izin yönetmeliğine uygun imzalı izin defteri, izin cetveli veya benzeri bir kayıtla belgelemesi gerekmektedir.

10. Yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılan haller nelerdir?

• İşçinin uğradığı kaza ve tutulduğu hastalıktan dolayı işine gidemediği günler (hizmet süresine göre ihbar önellerine altı hafta eklenerek bulunan süreden fazlası sayılmaz) 
• Kadın işçilerin doğumdan önce ve doğumdan sonra (16 hafta) çalıştırılmadıkları günler. 
• Muvazzaf askerlik hizmeti dışında kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında işine gidemediği günler (90 günden fazlası sayılmaz) 
• İşçinin zorlayıcı sebepler dışında işin aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu çalışmadan geçirdiği zamanın 15 günü (yeniden işe başlaması şartıyla) 
• 4857 sayılı İş Yasasının 66. Maddesinde sayılan ve çalışma süresinden sayılan haller 
• Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri.
• İşçilerin arabuluculuk toplantılarına katılmaları, hakem kurullarında bulunmaları, bu kurullarda işçi temsilciliği görevlerini yapmaları, mevzuata göre kurulan meclis, kurul, komisyon ve toplantılara yahut işçilik konuları ile ilgili uluslararası kuruluşların konferans, kongre ve kurullarına işçi veya sendika temsilcisi olarak katılması sebebi ile işlerine devam edemedikleri günler. 
• İşçilerin kanunca düzenlenmiş mazeret izinlerini kullandığı süreler; örneğin evlenmelerinde 3 güne kadar, ana veya babalarının, eşlerinin, kardeş veya çocuklarının ölümünde 3 güne kadar verilecek izinler kapsamındaki sürelerde.
• İşveren tarafından verilen diğer izinler ile kısa çalışma süreleri 
• İşçiye verilen yıllık ücretli izin süreleri çalışılmış gibi yıllık ücretli izin bakımından hizmet süresinden sayılır.

Not:  Yıllık ücretli izin 4 farklı yöntemle kullandırılabilmektedir; 

• İşçinin Talebi Üzerine
• Toplu İzin
• İşçinin Talebi Olmaksızın İşverence Yıllık Ücretli İzin Kullandırılması
• Birikmiş ücretli yıllık iznin kullandırılması

KAYNAKÇA

• 4857 Sayılı İş Kanunu
• Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği 
• Yıllık İzin Uygulamaları-GSG Hukuk/R. Eroğlu
• Ulusal ve Uluslararası Normlara Göre Türkiye’de Yıllık İzin Hakkı 

 Ayşenur Çetin